پروتئین موجود در گوشت مرغ، گوساله، تخم‌مرغ و پنیر از مواد عمده تامین‌کننده پروتئین حیوانی است. اما گوشت ماهی از ارزش‌های غذایی بالاتری برخوردار است.
پروتئین حاصله از گوشت ماهی دارای کلیه اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن برای رشد و نمو است. به همین دلیل گوشت آبزیان برای تامین نیازهای روزانه پروتئین دارای اهمیت بسیار زیادی است.
در گوشت ماهی بافت پیوندی کمتری در مقایسه با سایر گوشت‌ها وجود دارد و می‌توان گفت که تقریبا همه گوشت ماهی مصرف شده به وسیله بدن جذب می‌شود و به همین دلیل است که در بسیاری از بیماری‌ها، خوردن گوشت ماهی توصیه می‌شود.
بسیاری از غذاهای پرارزش دارای موادی هستند که خوردن آنها ممکن است چندان نافع نباشد. غذاهای حاصل از آبزیان علاوه بر تامین پروتئین‌های مورد نیاز بدن، دارای بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی به ویژه ویتامین B12 هستند. بدیهی است اگر این غذاها توأم با سبزی‌ها مصرف شوند، ارزش آنها به مراتب بیشتر خواهد بود.
در بسیاری از جوامع نصف مرگ و میرها در اثر تصلب شرائین است که حاصل تجمع کلسترول و ایجاد رسوب در عروق خونی است که سبب مسدود شدن رگ‌های تغذیه‌کننده قلب و در نتیجه حملات قلبی و مغزی می‌شود. میزان چربی موجود در ماهی‌ها و سایر آبزیان در مقایسه با گوشت قرمز بسیار کمتر است. بیشتر ماهی‌ها کمتر از ۵% چربی دارند. فقط چربی گوشت مرغ بدون پوست مانند ماهی است.
با توجه به مشکلات و تنگناهای غذایی و افزایش روزافزون ناراحتی‌های قلبی و عروقی به ویژه در شهرهای بزرگ کشور، مصرف ماهی و سایر آبزیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در دهه ۷۰ معلوم شد که اسکیموهای گریلند با وجود مصرف مقادیر بالای چربی و پروتئین به بیماریهای قلبی دچار نمی‌شوند. این تفاوت در نوع چربی مصرفی آنهاست. چربی ماهی و محصولات آبزیان غیراشباع است، در حالی که چربی موجود در گوشت قرمز و حتی گوشت سفید طیور به طور عمده چربی‌های اشباع شده است.
مصرف ماهی و سایر غذاهای دریایی نه تنها به حفظ سلامت قلب و جلوگیری از بیماری قلبی کمک می‌کند، بلکه مصرف آن توسط زنان باردار و شیرده موجب تقویت بینایی و رشد بهتر مغز جنین و نوزاد می‌شود.
مدت‌هاست که متخصصین علوم تغذیه غذاهای دریایی را به عنوان منابع عالی و کم چربی از پروتئین و سرشار از اسید چرب امگا۳ معرفی کرده‌اند.
چربی موجود در محصولات دریایی:
ماهی و محصولات دریایی با وجود آن که جزو مواد غذایی حیوانی هستند، ولی از نظر ترکیب چربی با سایر مواد حیوانی متفاوتند. چربی موجود در مواد غذایی حیوانی به طورعمده حاوی ترکیباتی به نام اسیدهای چرب اشباع شده هستند که این ترکیبات موجب بالا بردن کلسترول و سایر چربی‌های نامطلوب خون می‌شوند.
بنابراین افراط در مصرف چربی‌های حیوانی، سلامت قلب و عروق را به خطر انداخته و در نهایت منجر به سکته‌های قلبی و مغزی می‌شود ولی چربی موجود در ماهی و دیگر آبزیان مشابه مواد گیاهی است.
اسیدهای چرب اشباع نشده به نام امگا۳ در آبزیان وجود دارد که اثرات بسیار مهمی در سلامت انسان به عهده دارند و در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها و کنترل و کمک به بهبود اختلالات و عوارض مختلف موثرند.
روغن ماهی نه تنها سرشار از اسیدهای چرب ضروری و لازم برای بدن و مفید برای حفظ سلامت قلب است بلکه هم چنین به بهبود اختلالات و مشکلات روانی مانند افسردگی، اختلال دو قطبی و شیزوفرنی کمک می‌کند.
در ادامه چند خاصیت مهم و مفید روغن ماهی ارائه شده که عبارتند از:
پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی:
روغن ماهی نه تنها به پایین آمدن سطح تری گلیسیرید و کلسترول خون کمک می‌کند بلکه در جلوگیری از سفت شدن عروق و پیشگیری از ضربان غیرعادی قلب نیز نقش بسزایی دارد.
پیشگیری از سرطان:
روغن ماهی در پیشگیری از سه نوع سرطان شایع شامل سرطان سینه، روده بزرگ و پروستات مفید است. امگا۳ در واقع از تبدیل شدن سلولهای سالم و طبیعی به سلولهای سرطانی جلوگیری کرده و مانع از رشد غیرعادی سلولی می‌شود.
امگا۳ موجود در غذاهای دریایی، بدن را در مقابل سرطان و بیماری قند محافظت کرده و پیشرفت آلزایمر را در مراحل اولیه کند می‌کند.
تنظیم کلسترول؛
یکی از خواص مهم و اصلی روغن ماهی این است که به تنظیم سطح کلسترول خون کمک می‌کند. وجود اسیدهای چرب EPA و DPA در روغن ماهی در تنظیم کلسترول نقش مهمی دارد.
با روغن ماهی، لاغر شوید؛
مصرف ماهی به درمان فشار خون بالا و چاقی کمک می‌کند. یک رژیم غذایی خوب برای کاهش وزن اگر با مصرف مرتب مقدار مشخصی از ماهی همراه باشد بسیار موثرتر و موفق‌تر خواهد بود.
درمان آرتریت (التهاب مفصلی)؛
روغن ماهی همچنین برای درمان عارضه التهاب مفصلی نیز مفید است. مصرف بلند مدت از این روغن مفید در کاهش و یا حتی پیشگیری از دردهای ناشی از آرتریت تاثیر دارد.
سلامت چشم‌ها؛
مصرف اسید چرب امگا۳ از چشم‌ها در برابرعارضه تحلیل نقطه ماکولار چشم جلوگیری می‌کند و همچنین خطر بروز سندرم خشکی چشم را کاهش می‌دهد.
تاثیر بر نابینایی دوران پیری؛
با مصرف روغن ماهی می‌توان با نابینایی دوران پیری مبارزه و از افزایش آن جلوگیری کرد. رژیم غذایی حاوی امگا۳ می‌تواند، خطر ابتلا به بیماری استحاله ماکولا را که از بیماریهای شایع در دوران پیری است، کاهش دهد.
در این بیماری سلولهای پشت چشم، آسیب دیده و سبب از بین رفتن دید مرکزی می‌شود.
پیشگیری از اختلالات روانی؛
شماری از مطالعات پزشکی نشان داده است که مصرف روغن ماهی به کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر، زوال عقل و حتی شیزوفرنی کمک می‌کند.
تخفیف علایم بیماری شیزوفرنی؛
شیزوفرنی یک بیماری حاد روحی است که علائم آن شامل هذیان گویی، نابهنجاری‌های روانی و روگردانی از اجتماع می‌باشد. شواهد بسیار زیادی نشان می‌دهند که غیرطبیعی بودن ترکیبات اسید چرب در غشای سلولی با بروز این بیماری درارتباط است. با مصرف روغن ماهی به میزان زیادی از شدت علایم این بیماری کاسته می‌شود.
محققان به این نتیجه رسیده‌اند که بیماری شیزوفرنی به طریقی با یک متابولیسم غیرطبیعی اسید چرب در ارتباط می‌باشد و همواره برروی آزمایش‌های کلینیکی برای شناسایی فواید نهفته در تجویز اسید چرب امگا۳ به منظور درمان این ناهنجاری، تاکید فراوان دارند.
سلامت پوست و مو؛
امگا۳ به حفظ رطوبت در سلولهای پوستی، تولید ماده مفید کلاژن و برطرف کردن لکه‌های پوستی کمک می‌کند و در نهایت موجب حفظ جوانی و شادابی در چهره می‌شود. در عین حال محتوای پروتئینی موجود در روغن ماهی به رشد موها و حفظ سلامت و تقویت آنها کمک می‌کند.
مقابله با فشار خون بالا؛
امگا۳ دارای خواص ضدالتهابی و ضدانعقادی است به همین سبب در کاهش فشار خون نقش دارد.
مقابله با آسم؛
روغن ماهی در بهبود مشکلات تنفسی نظیر آسم، بسیار تاثیرگذار است. این مکمل سودمند به کاهش حملات آسمی و تنفسی آسانتر کمک می‌کند.
کمک به درمان ایدز؛
مطالعات انجام شده از سوی کارشناسان برنامه علوم تغذیه‌ای در لزینگتون ثابت کرده است که روغن ماهی با کاهش سطح تری‌گلیسیرید خون حتی در درمان ایدز نیز نقش موثر و مفیدی ایفا می‌کند.
سلامت ناخن‌ها؛
مصرف مداوم روغن ماهی به بهبود بافت و سلامت ناخن‌ها نیز کمک می‌کند و از این رو می‌توان از آن در تولید ترکیبات تقویت کننده ناخن‌ها استفاده کرد.
سلامت استخوانها؛
امگا۳ موجود در روغن ماهی به تنظیم تعادل املاح معدنی در استخوانها و بافت‌های اطراف آن کمک می‌کند.
تاثیر خاص روغن ماهی در بهبود افسردگی؛
افراد مبتلا به افسردگی اغلب با کاهش سطح اسید چرب EPA مواجه هستند. به این ترتیب روغن ماهی برای بهبود حال بیماران افسرده نیز مفید است.
مصرف روغن ماهی افسردگی پس از زایمان را کم می‌کند؛
مصرف غذاها یا مکمل‌های غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا۳ در دوران بارداری، خطر بروز علایم افسردگی پس از زایمان را کاهش می‌دهد.
افسردگی پس از زایمان در زنان، بیماری شایعی با درجات مختلف است که در حدود ۲۵% از مادران به آن مبتلا می‌شوند و شامل اختلالات خواب و خوردن غذا، مشکلات عاطفی، از دست دادن اعتماد به نفس، اضطراب، سردرگمی، احساس گناه و افکار مربوط به خودکشی می‌شود.
بارداری سالم؛
از آنجا که اسید چرب DHA موجود در روغن ماهی برای رشد چشم‌ها و مغز جنین مفید است لذا مصرف روغن ماهی برای زنان باردار نیز توصیه می‌شود. روغن ماهی از تولد زودرس یا تولد نوزاد زیر وزن طبیعی و نیز از سقط جنین جلوگیری می‌کند.
تاثیر ضد التهابی؛
روغن ماهی نقش موثری در کاهش التهاب در خون و بافت‌ها دارد. این مکمل برای بهبود اختلالات گوارشی، سندرم روده کوتاه و بیماریهای التهابی مزمن مفید است.
مصرف ماهی در کاهش التهابات مفصلی مثل روماتیسم تاثیر بالایی داشته، بطوریکه نیاز به مصرف کورتون در این بیماران به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
سلامت مغز و سیستم اعصاب؛
مصرف این مکمل به بهبود عملکرد مغز، تقویت حافظه و قدرت استدلال و تقویت قدرت تمرکز کمک می‌کند. روغن ماهی جریان خون را بهبود می‌بخشد و حتی روی هورمون‌ها و سیستم ایمنی بدن نیز تاثیرگذار است که در نهایت روی عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد.
حفاظت در برابر دیابت نوع دوم؛
التهاب در سلولهای چربی منجر به بروز مقاومت انسولینی و در نهایت موجب ابتلا به دیابت نوع دوم می‌شود. پزشکان تاکید دارند که روغن ماهی مانع از بروز التهاب در سلولهای چربی می‌شود و در نتیجه در پیشگیری از دیابت نوع دوم نقش دارد.
مقابله با آکنه؛
روغن ماهی حتی برای کاهش آکنه نیز مفید است چون حاوی اسید چرب EPA است و این اسید روی ترشحات غدد چربی در پیاز مو تاثیر می‌گذارد.
بهبود خلق؛
روغن ماهی علاوه بر کاهش افسردگی باعث تنظیم نوسانات خلقی شده و به بهبود خلق و افزایش روحیه کمک می‌کند.
مصرف آبزیان موجب طراوت و شادابی می‌شود.
و غیره …
- مصرف ماهی و سبزیجات مانند لوبیا سبز در دوران کودکی احتمال ابتلا به انواع آلرژی و حساسیت را کاهش می‌دهد.
- ماهی در التیام سوختگی‌ها و کاهش دردهای قاعدگی تاثیرگذار است.
- غذای دریایی به سادگی هضم می‌شود و به همین جهت مصرف‌کنندگان کمتر دچار زخم معده می‌شوند.
- ویتامین B12 موجود در غذای دریایی موجب بوجود آمدن سلولهای جدید قرمز در خون می‌شود.
- انتقال بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان در ماهی‌ها کمتر اتفاق می‌افتد.
- ضریب هوشی فرزندانی که مادرانشان حداقل دو بار در هفته ماهی مصرف کرده‌اند بسیار بالاتر است زیرا ۸۰% مغز جنین را امگا۳ تشکیل می‌دهد.
- ماهی تن، ساردین و سالمون دارای امگا۳ فراوانی هستند.
- ماهی احتمال ابتلا به مرض قند را کاهش می‌دهد.
- ماهی ساردین، قزل آلا، قباد و شاه‌ماهی در بهبود افسردگی تاثیر چشم‌گیری دارند.
- مصرف ماهی برای مبتلایان به بیماری MS مفید می‌باشد بطوریکه با مصرف ماهی علائم و نشانه‌های بیماری MS را کمتر نشان می‌دهد.
- اسید چرب امگا۳ بر سلامت پوست اثر مثبت دارد، این اسید چرب از خشک شدن، پوسته پوسته شدن، اگزما، جوش و دیگر بیماریهای پوستی جلوگیری می‌کند و موجب تسریع در بهبود پوست بیمار می‌شود.
- مصرف امگا۳ از بیش فعالی و نرمی استخوان در کودکان جلوگیری می‌کند.
- ماهی و ماست بدلیل وجود ویژگی کند کنندگی عصب نباید با هم مصرف شود.
- ماهی منبع روی بوده که در رشد جسمانی اهمیت فراوانی دارد بطوریکه کمبود روی در دوران بلوغ موجب کوتاهی قد می‌شود.
- ماهی منبع آهن بوده که در خون سازی، مقاومت در برابر میکروب‌ها و جلوگیری از خستگی مفرط و ضعف عمومی موثر است.
- ماهی منبع فلئور بوده و در پیشگیری از پوسیدگی دندان بسیار موثر است.
- چربی ماهی مفید اما چربی گوشت قرمز مضر است.
- اثر روغن ماهی بر سلامت قلب بیشتر از اثر سویا است.
- گوشت ماهی در مقایسه با بقیه گوشت‌ها بافت پیوندی کمتری دارد.
- پروتئین غذاهای دریایی در مقایسه با پروتئین مرغ، گوساله و تخم مرغ و پنیر کیفیت بالاتری داشته و اسید آمینه‌های بیشتری دارد.
- مواد معدنی و ویتامین‌ها بویژه ویتامین گروه B در گوشت ماهی بیشتر از سایر گوشت‌ها است.
- در ۶۰ گرم تخم مرغ و یا گوشت گاو فقط ۴۰ میلی گرم امگا۳ وجود دارد در حالیکه در ۶۰ گرم ماهی ۱۲۰۰ میلی گرم امگا۳ وجود دارد.
- گوشت ماهی در مقایسه با سایر گوشت‌ها دارای آب بیشتر و چربی کمتری است.
- سینه بدون پوست و بدون استخوان مرغ هم می‌تواند مانند ماهی دارای خاصیت چربی اشباع شده کم و پروتئین بالا باشد.
- ماهی منبع منیزیم و فلئور می‌باشد منیزیم موجود در خون موجب استحکام استخوانها می‌شود و فلئور نیز از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.
- بیشتر ماهی‌ها کمتر از ۵% چربی دارند.
- گردو، روغن سویا، روغن کانولا جایگزین‌های ماهی هستند که میزان امگا۳ آنها تنها ۱۰% کمتر از ماهی است.
- ماهی‌های دریایی ارزش غذایی بالاتری نسبت به ماهی‌های رودخانه‌ای دارند زیرا ماهی‌های دریایی از فیتوپلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند و برای تخم‌گذاری به رودخانه‌ها مهاجرت می‌کنند و بدلیل مصرف پروتئین و ذخایر بدن برای تخم گذاری از ارزش غذایی کمتری برخوردار هستند.
- ماهی آزاد، سفید، کفال ماهی‌های شمال و ماهی شیر، شوریده و سنگسر ماهی‌های جنوب هستند که بدلیل تفاوت در نوع تغذیه ماهی‌های جنوب از نظر میزان ید غنی‌تر از ماهی‌های شمال هستند و ماهی‌های جنوب از نظر وجود کلسیم و فسفر غنی‌تر می‌باشند.